از خرمشاهی و موحد تا دولت آبادی و کیارستمی در شب خاندان مولانا
مراسم «شب خاندان مولانا» با حضور اسیب چلبی بیست و دومین نواده مولانا، عباس کیارستمی، محمود دولت آبادی، محمدعلی موحد، توفیق سبحانی، بهاءالدین خرمشاهی، پری صابری و در قالب یکصد و چهل و دومین شب از شب‌های بخارا و با همکاری مؤسسه فرهنگی هنری ملت، دایرهالعمارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، گنجینه پژوهشی ایرج افشار و بنیاد بین‌المللی مولانا در کانون زبان فارسی برگزار شد.
علی دهباشی مدیرمسئول نشریه بخارا و میزبان این مراسم به اسین چلبی بیست و دومین نوه از سلطان ولد، پسر بزرگ مولانا که هم اکنون به عنوان قائم مقام بنیاد بین‌المللی مولانا فعالیت می‌کند، خوشامد گفت و همچنین یاد مولوی‌پژوهان درگذشته ایرانی مانند بدیع‌الزمان فروزانفر، جلال همایی، محمدتقی جعفری، علی دشتی، رضاقلی‌‌خان هدایت، عبدالحسین زرین‌کوب، سیدجعفر شهیدی و محمدامین ریاحی را گرامی داشت.
در ادامه محمود دولت آبادی نویسنده در سخنانی از مولانا به عنوان یک شخصیت منحصر به فرد یاد کرد که «سخن او برای ما حجت است» و افزود: من در جوانی خیلی عاشقانه غزلیات مولانا را در کوچه‌های تهران می‌خواندم و چون کشتی بی‌لنگر کژ می‌شدم و مژ می‌شدم. دیشب در خدمت خانم چلبی (نواده بیست و دوم مولانا) به او گفتم که بعضی آدم‌ها اگر در این دنیا نبودند، چیزی از دنیا کم بود و از مزره برجسته‌ترین اینها، شمس و مولانا هستند. واقعاً اگر این دو شخص و این دو منش گم و پیدا و حاضر و غایب نبودند، دنیا چیزی کم نداشت؟
در ادامه مراسم «شب خاندان مولانا» تعدادی از تصینفهایی که تاکنون بر اساس غزلیات مولانا ساخته شده است، با صدای شهرام ناظری، محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی، سالار عقیلی، علیرضا قربانی و همایون شجریان برای حاضران پخش شد.
سپس محمد علی موحد مولوی‌پژوه پیشکسوت در سخنانی با بیان اینکه «خانم چلبی یادآور خاندان مولانا است» گفت: تمام جوانانی که اینجا نشستهاند، به دلیل شور و علاقهای که دارند، همگی فرزندان مولانا هستند. شمس سخنی دارد، میگوید: فرزندان جان و دل ما، نه فرزاندان آب و گِل ما. اینها اگر فرزندان آب و گِل مولانا نیستند، فرزندان دل و جان مولوی هستند.
وی همچنین با تقدیر از علی دهباشی که چنین مجالسی را برپا می‌کند، افزود: شب‌های بخارا بهانه است برای آنکه شما کنار هم جمع بشوید. این جمع شدن یکجا است که حرکت فکری ایجاد می‌کند، همدلی ایجاد می‌کند. به نظرم من آقای دهباشی به اندازه یک وزارتخانه کار می‌کند. همین مجلهای که ایشان درمیآورد، به پاکستان، هندوستان، تاجیکستان راه پیدا می‌کند و به هر جای دیگری در دنیا که درباره زبان فارسی حرف زده میشود.
موحد پس از قرائت غزلی که به گفته خودش نشان می‌دهد چطور مولانا شکار شمس شد، گزارشی کوتاه از مولاناپژوهیها در عصر حاضر ارائه کرد و گفت: مولاناپژوهی در ایران معاصر ما یک سابقۀ هشتاد ساله دارد. کتاب مرحوم فروزانفر در 1315 چاپ شده ولی در همان جا، در مقدمهاش ذکر کرده است که علی‌اصغر حکمت، وزیر فرهنگ وقت، سفارش این کتاب را در 1312 به او داده بود. پس از 1312 این پژوهشهایی که جنبه علمی دارد با این کتاب فروزانفر آغاز شد و درست در همان سال 1315 ما مرحوم جلال همایی را داریم که ولدنامه را، ابتدانامه سلطان ولد را که اولین مثلث مثنویات سلطان ولد است، به چاپ رساند.
این مولوی‌پژوه پیشکسوت افزود: ما در سالهای اخیر سه گروه مولوناپژوه داشته‌ام. یکی کسانیاند که شرح مثنوی مینویسند، گروه دیگر کسانی هستند که از نظرگاه معیارهای جدید انتقاد ادبی در مولانا مینگرند، مخصوصاً مولانای قصهپرداز و رشته دیگر که مورد نظر من است چاپ و انتشار مقالات شمس بود که نقطه عطفی است در مولاناپژوهی.
وی در پایان این گزارش کوتاهش از روند مولاناپژوهشی در عصر حاضر، به سایه سنگین نظریات طرفداران ابن عربی در تدوین شرح‌های مختلف بر مثنوی اشاره و تاکید کرد: جان کلام من این است که شرح مثنوی‌ها در ایران، مسخ مثنوی بوده است.
پس از سخنان دکتر موحد فیلمی پخش شد از مراسمی که بر سر مزار شمس در خوی برگزار شده بود و اسین چلبی نیز در آن حضور داشت و سپس فیلمی از آرامگاه مولانا در قونیه و از مراسم و مناسکی که به مناسبت تولد مولانا برگزار می‌شد، به نمایش درآمد.
امسال از میان مولوی پژوهان و کسانی که به نوعی در عرصههای گوناگون بر مجموعه آثار مولانا کار کردهاند، چند شخصیت ایرانی از سوی شورای عالی بنیاد بین‌المللی مولانا شایسته تقدیر شناخته شدند که در این مراسم لوح ویژهای توسط اسین چلبی قائم مفام بنیاد بین‌المللی مولانا به آنان اهدا شد.
این افراد عبارت بودند از: محمد علی موحد (به خاطر تصحیح مقالات شمس)، پری صابری (برای اجرای نمایشنامه شمس پرنده)، توفیق سبحانی (برای ترجمه آثار عبدالباقی گولپینارلی)، عباس کیارستمی (برای کتاب « آتش» ـ گزیده ای از غزلیات شمس تبریزی)، سالار عقیلی (برای اجرای غزلیات شمس همراه با موسیقی)، محمد بردبار (که از مشایخ مولویه نیز هست به خاطر سالها تدریس مثنوی)، بهاءالدین خرمشاهی (به خاطر مقالات و گزیده غزلیات شمس).
اهدای جام نقره‌کار هنرمندان تبریز از سوی بنیاد فرهنگی ملت به برگزیدگان و نیز اسین چلبی و فروزنده اربابی نها عضو ایرانی بنیاد بین‌المللی مولانا، از بخشهای این مراسم بود. در این مراسم علی دهباشی هم ضمن تجلیل و یادکرد از مقالات و پژوهشها و کتاب‌های استاد محمدرضا شفیعی کدکنی - از نخستین شخصیتهایی بود که منتخب بنیاد بین‌المللی مولانا شناخته شده بود -، یک جلد از غزلیات شمس تبریزی با مقدمه، تصحیح و تفسیر او را که از سوی انتشارات سخن منتشر شده است، به اسین چلبی اهدا کرد.
همچنین در این برنامه چند جلد از آخرین انتشارات دایره العمارف بزرگ اسلامی و موقوفات افشار و نیز پرتره عکاسی شده استاد فخرالدین فخرالدینی از اسین چلبی به وی (چلبی) اهدا شد. پایان بخش این مراسم اجرای غزلیاتی از مولانا توسط سالار عقیلی و گروه همراه او بود.
